به موادي گفته مي شود كه مصرف آنها با آزاد سازي نوراپي نفرين و دوپامين در مغز ،سيستم اعصاب مركزي را تحريك كرده و اثرات حادي مانند افزايش ضربان قلب ، فشار خون ، اندازه مردمك چشم ، تنفس و كاهش اشتها ، خواب و زمان واكنش دارد .اين مواد در هنگام سوءمصرف اثرات افزايش خلق ،پرانرژي بودن و تجربه لذت بخش از وقايع محيطي را براي فرد ايجاد مي نمايند . همين امر باعث مي گردد با وجودي كه قطع ناگهاني اين مواد معلولا علايم آزار دهنده جسماني ندارند ،ولع مصرف مجدد انها ترك كردن دائم شان را با مشكل مواجه نمايند . شناخته شده ترين اين مواد شامل امفتامين ، متامفتامين ،اكستازي و كوكايين است .طي 20سال گذشته مصرف و سوءمصرف مواد محرك در سطح جهان به طور قابل ملاحظه اي افزايش يافته است .در بعضي مناطق شدت رشد به حدي بوده كه آن را به مشكل اصلي پزشكي ان منطقه تبديل كرده ونگراني سياست گزاران ومجريان قانون ان منطقه رانيزبه دنبال داشته است .گسترش انفجاري مصرف مواد محرك برانگيزاننده قوي براي اجراي برنامه هاي مطالعاتي دراين خصوص بوده است.در نتيجه اين مطالعات پيشرفتهاي شگرفي در زمينه دانش زيربنايي مربوط بااختلال مصرف مواد محرك عملكردمغزواعتيادبه طوركل حاصلشده است.هرچندتاكنون گزارشهاي معدودي درخصوص اساس درمان اختلال مصرف موادمحرك ياموفقيت مداخلات مختلف درماني وجودداشته است اين گزارشها در مجموع عنوان داشته اندكه بهترين روش ترك اين داروها استفاده ازروشهاي روان درماني ميباشدكه ولع مصرف اين مواد رادربيماركنترل بنمايند. طي چندسال گذشته كشورمانيزبه طورجدي گريبان گيرمشكل يااختلال مصرف موادمحرك شده است.با نگاهي گذرا به تاريخچه مصرف مواد مراجعان درمانگاههاي اعتياد خواهيم ديد كه مصرف مواد محرك رشد فزاينده اي داشته و در حال باز كردن جايگاه قابل ملاحظه اي براي خود مي باشد تا آن حد كه الگوي سنتي و قديمي اعتياد ايران را تغيير داده است . اخيرا شاهد مراجعه بيماراني هستيم كه فقط داراي اختلال سوء مصرف مواد محرك مانند متامفتامين هستيد . ماده اي كه در كشور ما و بسياري از كشورهاي ديگر تحت عنوان شيشه ناميده ميشود.همچنين با ورود اين ماده به بازارمواد روان گردان شمار بيماران داراي مشكل يا اختلال مصرف مواد محرك در دختران وزنان نيزگسترش يافته است.در يكي ازبررسي هاي مركز ملي مطالعات اعتياد كه برروي بيماران وابسته به موادافيوني انجام گرفت مشخص شد 35درصدبيماراني كه براي درمان وابستگي به مواد افيوني وارد طرح شدند ملاكهاي تشخيصي سوءمصرف مواد آمفتامين را نيز دارا بودند.كلينيك تخصصي مواد محرك دربيمارستان ومركزآموزش روان پزشكي ابن سينا باهدف راه اندازي نظام ارزيابي ودرمان ارائه الگوي مداخلات پيشگيري ودرماني انجام مطالعات وفراهم آوردن بسته هاي آموزشي متناسب ومطابق شرايط فرهنگي واقليمي بااقتباس ازمدلهاي رايج دنياآغازبه كاركرده است.اهداف اين كلينيك تخصصي شامل موارد ذيل است:الف)پيشگيري ودرمان:روش  پيشگيري ازمصرف موادمحرك غربالگري تشخيص وارزيابي اختلال مصرف موادمحرك وسايرمشكلات همراه ملاكها ومعيارهاي درمان مصاحبه وتاريخچه طرح درمان بابيماردرمانهاي دارويي،درمانهاي جايگزين ،درمانهاي غيردارويي ،مشاوره روان درماني ،خانواده درماني،پيشگيري ازعود،راهبري مشروط ،درمان شناختي رفتاري،افزايش انگيزه،خودياري و... ودرمان اختلالات وبيماريهاي همراه.ب)پژوهش:نحوه مصرف مواد محرك،وسائل مصرف موادمحرك ،اثربخشي درمانها ومداخلات دارويي وغيردارويي ومقايسه ان ها،عوارض كوتاه مدت وبلندمدت مصرف مواد محرك ،مشكلات پزشكي وروان پزشكي ،مشكلات بين فردي،خانوادگي،اجتماعي واقتصادي مصرف مواد محرك،مصرف سايرموادمخدردرمصرف كنندگان مواد محرك ،خصوصيات فردي ،شخصيتي وروان شناختي وعوامل خطروارتباط باسايرمشكلات مانندپرخاشگري وخودكشي،مشكلات قانوني،تجاوزو...ج)آموزش:آموزش پيشگيري ازمصرف موادمحرك ،آموزش بيماران،آموزش خانواده هاي مصرف كنندگان موادمحرك،آموزش نيروهاي تخصصي،پزشكي،روان پزشك،روان شناس،مشاور،مددكار،آموزش مربي وآموزش دهنده هادرزمينه مداخلات موثردرمصرف موادمحرك،تهيه بانك اطلاعاتي درخصوص موادمحرك،توليدبسته هاي آموزشي.

دكتراميررضايي