بسیاری از ما از بی خوابی گهگاهی رنج میبریم. بی خوابی گذرا پاسخی است شایع به استرس اضطراب و افسردگی.
گاهی اوقات بی خوابی علتی دارد که ممکن است زیاد واضح نباشد مثل اختلال ریتم سیرکادین. اگر بی خوابی تداوم داشته باشد اثر عمییق تری روی عملکرد فرد در روز میتواند بگذارد. رعایت بهداشت خواب میتواند در بهبود بی خوابی موثر باشد.

 

 

 

 

آپنه انسدادی خواب وضعیتی خطرناک است که با قطع گذرا و مکرر تنفس در طی خواب مشخص میشود و شایع ترین علامت آن خرخر است. این افراد براحتی به خواب میروند ولی بعد از مدتی که عضلات گردن و قفسه سینه شل میشوند و روی راه هوایی فشار می آورند شروع به خرخر میکنند. شدت خرخر بیشتر میشود و نهایتا تنفس قطع میشود. بعد از زمانی کوتاه فرد با یک تنفس عمیق و خر بلند بیدار میشود و بلافاصله دوباره به خواب میرود. لین روند در طول شب چندین بار تکرار میشود. معمولا فرد مبتلا از این دوره ها بی اطلاع است و هم اتاقی یا همسر وی آنها را گزارش میکند. البته این افراد ممکن است از علائمی مثل خواب آلودگی یا کاهش تمرکز در طول روز شکایت داشته باشند. این حالت ممکن است روی رانندگی و سایر مهارت ها تاثیر منفی بگذارد.
دوره های آپنه منجر به افت اکسیژن رسانی به بدن میشود و بر سیستم قلبی – عروقی استرس وارد میکند. افزایش فشار خون- نارسایی احتقانی قلب و آریتمی های قلبی در افراد مبتلا ممکن است پیشرفت کند و افراد مسن را مستعد به سکته های مغزی کند.3.5 تا 5 درصد از مرگ و میر در خواب به علت قطع تنفس رخ میدهد.
نشانه های دیگر شامل سردرد صبحگاهی- کاهش اشتها هنگام بیدار شدن از خواب و کاهش تحرک است.
این مشکل در افراد بزرگسال شایعتر است ولی در کودکان هم ممکن دیده شود که در این صورت با علائمی مثل اختلال رفتاری و اشکال در انجام تکالیف مدرسه همراه است. چنین کودکانی ممکن است بیش فعال و با تمرکز کم توصیف شوند
بررسی با آزمون خواب ( پلی سومنوگرافی )میتواند به تشخیص آپنه خواب و تعیین شدت آن کمک کند. خوشبختانه امروزه درمان آپنه خواب با دستگاهی به نام سی پاپ امکان پذیر شده است.

درمان آپنه (انسداد تنفسی ) خواب:

خط اول درمان آپنه خواب درمان طبی است. درمانهای طبی را میتوان به شرح زیر خلاصه کرد :
اقدامات عمومی
کاهش وزن
رعایت بهداشت خواب
اجتناب از مصرف الکل . داروهای خواب آور و محرک مغزی

درمان های اختصاصی به منظور افزایش قطر راههای هوایی فوقانی

رعایت وضعیت بدن در حین خواب : خوابیدن در وضیت به پشت شخص را بیشتر در معرض انسداد راه هوایی قرار میدهد.

حفظ فشار مثبت راههای هوایی

 

 

 

 

درمان انتخابی آپنه انسدادی خواب است. مکانیسم عمل آن حفظ کالیبر راههای هوایی در مناطق پشت حلق و پشت زبان با ایجاد جریان هوایی مداوم در حین خواب است. مزیت آن : غیر تهاجمی است. در حفظ اکسیژن شریانی در طول خواب موثر است. همچنین خواب آلودگی در طول روز را کاهش میدهد و عملکرد مغزی- روانی را بهبود میبخشد.
در تمام بیمارانی که اندکس آپنه- هیپوپنه بیشتر از 30 واقعه در ساعت دارند اندیکاسیون دارد. همچنین در افرادی CPAP که بیش از 5 واقعه در ساعت ساعت همراه با شکایات مرتبط دارند مثل : خواب آلودگی شدید روزانه- نقصان شناختی و اختلالات خلقی- بی خوابی و اختلالات قلبی عروقی ( پرفشاری خون- سکته مغزی- بیماری اسکمیک قلبی ). در طی پلی سومنوگرافی فشارهوایی مطلوب جهت دستگاه مشخص میشود. به طور معمول فشار 5 تا 20 میلیمتر جیوه برطرف کننده خروپف و سایر علایم در تمام وضعیت ها و در خواب رم است.
معمولا از طریق یک ماسک بینی به بیمار متصل میشود. بیمارانی که در طول خواب از راه دهان نفس میکشند CPAP باید از ماسک کامل صورت استفاده کنند. در طول 15 – 20 سال گذشته کیفیت ماسک ها عمیقا بهبود یافته و استفاده از آنها را به مراتب راحت تر ساخته است. هوای گرم و مرطوب عوارض جانبی احتمالی این دستگاه ( خشکی- تحریک و التهاب بینی ) را به حداقل میرساند.

 

این دستگاه نیز میتواند فشار هوایی مثبت ایجاد کند و در ضمن به طور اتوماتیک فشار هوای بازدمی و دمی را تنظیم میکند.
زمانی مورد استفاده پیدا میکند که بیمار در هنگام بازدم در مقابل فشار هوایی مثبت مشکل دارد. Bi-Level system هرچند این دستگاه گرانتر است و شواهدی قطعی به نفع تحمل بهتر یا درمان مناسبتر نسبت به وجود ندارد.

داروها : محرک های تنفسی / محرک های سیستم اعصاب مرکزی / هورمونها : در دست بررسی هستند.

تحریک الکتریکی عضلات حلق : در مرحله تحقیقاتی است.

دستگاههای داخل دهانی : در مواردی که زبان به عللی مثل بزرگی آن یا کوچک بودن فک مانع جریان هوایی است. در موارد خروپف اولیه و موارد خفیف تا متوسط آپنه انسدادی میتواند استفاده شود.

 

 

 

 

اختلالی ناشایع است که عمدتا مردان بالای سن 50 سال را تحت تاثیر قرار میدهد.
(REM) با شل شدن عضلات همراه است. این حالت از حرکت کردن کسی که در حال خواب دیدن است خواب رویا جلوگیری میکند. در این بیماری این مکانیسم نارسا میشود لذا فرد قادر به حرکت کردن در طی خواب دیدن میشود. این افراد معمولا رویاهای واضح و غالبا خشنی را به یاد می آورند و با صحبت کردن – فریاد کشیدن جنگ و گریز و حتی پریدن از پنجره جهت فرار از یک موقعیت خطرناک واکنش نشان میدهند. آنها به طور شایعی ممکن است به خودشان یا به همسرشان آسیب برسانند. در 40 درصد موارد علت واضحی ندارد هرچند ممکن است با بیماریهای سیستم عصبی مثل دمانس و بیماری پارکینسون همراه شوند. تشخیص ممکن است با یک مطالعه خواب بدست آید.

 

 

 

میزان و زمان خوابیدن ما توسط مکانیسمی مشابه یک ساعت درونی تنظیم میشود. بسیاری از اعمال فیزیولوژیک ما مثل درجه حرارت بدن- ترشح هورمونها و عملکرد ریه ها نیز تحت تاثیر این مکانیسم است. محرک های بیرونی بویژه نور خورشید روی این سیستم تاثیر میگذارد و به ما اجازه میدهد که به تغییرات فصلی پاسخ بدهیم.

 

 

هنگامی که مسافری چند منطقه زمانی را با هواپیماهای پر سرعت در عرض جغرافیایی طی میکند دچار نشانه هایی میشود که ناشی از ناهمزمانی ساعت درونی و محیط خارج است. این نشانه ها موقتی هستند و شامل موارد زیر هستند :
 خواب آلودگی روزانه
 بیخوابی شبانه
 افت تمرکز و عملکرد
 سردرد
 احساس کسالت و بی حالی
در موارد زیر زمان مورد نیاز جهت ایجاد تطابق افزایش می یابد : افزایش سن- تعداد بیشتر مناطق زمانی که مساف آنها را میپیماید- مسافرت بسوی شرق. در موارد شدید درمانهای دارویی و غیر دارویی جهت کنترل این مشکل پیشنهاد شده است.
سایر اختلالات ریتم سیرکادین : در این اختلالات تمایل به خواب در زمان نامناسب اتفاق می افتد. خود خواب هنگامی که شروع میشود نرمال است.
الف- سندرم خواب تاخیری : ساعت خوابیدن جلو میافتد لذا فرد در ساعات اولیه صبح میخوابد و به علت رفتن سرکار یا مدرسه در طول روز دچار کم خوابی – خستگی یا بی حوصلگی میشود. این حالت باید از سایر حالاتی که باعث تاخیر در خوابیدن میشوند مثل سندرم پاهای بی قرار و اضطراب افتراق داده شوند.
ب- سندرم خواب زودرس : حالتی نادر است که فرد زودتر به خواب میرود و زودتر هم بیدار میشود. تمایل دارد که اختلال کمتری ایجاد کند.

 

 

 

 

وضعیت ناشایعی است که به علت نارسایی در سیستم تنظیم خواب در مغز ایجاد میشود. مبتلایان تمایل غیر قابل مقاومت به خواب در زمان های نامتناسب - علیرغم وجود خواب مناسب شبانه- دارند. نارکولپسی یک علت نادر خواب آلودگی روزانه است و بوسیله چرت های روزانه غیر قابل کنترل مشخص میشود. گاهی اوقات این چرت ها غیر قابل پیش بینی هستند که در این صورت "حملات خواب" نامیده میشوند. مثلا ممکن است در حین رانندگی- صرف غذا یا صحبت کردن به خواب بروند. این حالات واضحا ناتوان کننده هستند و اگر تشخیص داده نشده بمانند ممکن است منجر به اشکال در انجام کار – مدرسه یا خانه شوند.
یافته های دیگری نیز هستند که ممکن است در نارکولپسی دیده شوند و به تشخیص کمک میکنند :
کاتاپلکسی : از دست دادن ناگهان کنترل عضلات که توسط محرک های هیجانی برانگیخته میشود. بیمار ممکن است روی زمین بیفتد که ناشی از عدم کنترل عضلانی کامل است یا ضعف عضلانی فقط محدود به یک ناحیه خاص بدن باشد. مثلا بدلیل شل شدن عضلات گردن سر بیفتد.
کاتاپلکسی ممکن است با صرع یا سنکوپ اشتباه شود.
فلج خواب : شل شدن عضلات یک بخش نرمال در خواب رویا ست – هنگامی که ما ناآگاه از فلج بودنمان هستیم. اگر از خواب رویا بیدار شویم قدرت عضلات بسرعت برمیگردد. فلج خواب حالتی است که شلی عضلات تا بیداری ادامه می یابد. این حالت که سریعا برمیگردد میتواند بشدت نگران کننده باشد.
توهمات هیپناگوژیک : به صورت تصاویر یا صداهای اذیت کننده ای هستند که هنگام به خواب رفتن یا از خواب بیدار شدن ایجاد میشوند وبرای بیمار کاملا واضح و واقعی به نظر میرسند.. محتویات آنها ممکن است بسیار ترسناک یا تهدید کننده باشند و اغلب تکرار میشوند. وضوح این رویاها به حدی است که مبتلایان ممکن است تصور کنند که بیماری روانی دارند و لذا از بیان آنها برای اطرافیان یا پزشک بپرهیزند. در عین حال برای برخی از بیماران ممکن است به اشتباه تشخیص اختلال روانی داده شود.
کودکان مبتلا به نارکولپسی ممکن همه نشانه ها را به طور اولیه نداشته باشند و تشخیص تا زمان بلوغ به تاخیر بیفتد. کودکان کم سن ممکن است نتوانند رویاها را به طور کامل توصیف کنند و به صورت ترس از رختخواب بروز کنند.
آزمون پلی سومنوگرافی میتواند به تشخیص نارکولپسی کمک کند. آزمایش هم شب و هم روز بعد انجام می شود.

 

 

 

بیشتر در کودکان دیده میشود. در نیمه اول خواب –با چشمان باز و بصورت فعالیت نیمه هدفمند است. افراد بزرگسال ممکن است رفتارهای پیچیده تری نشان دهند. مثلا غذا تهیه کنند– قفل را باز کنند و بیرون بروند. اگر بیدار شوند گیج و مضطرب اند و هیچ خاطره ای از واقعه ندارند. اگر به رختخواب هدایت شوند به آرامی میخوابند بدون اینکه اعتراضی داشته باشند. نکته مهم این است که خوابگردی را از سایر مشکلات مثل انواع ویژه ای از صرع و اختلالات رفتاری خواب رویا افتراق دهیم. معمولا این کار با شرح حال امکان پذیر است هرچند گاهی یک مطالعه خواب لازم میشود.
خوابگردی ممکن است زمینه خوانوادگی داشته باشد ولی میتواند با محرومیت از خواب – مصرف بعضی داروها – استرس و خواب در یک محیط جدید همراه شود.

 

 

 

 

عمدتا در کودکان کوچک شایع است ولی در نوجوانان وبالغین هم ممکن است دیده شود.
کودک ناگهان از خواب عمیق بیدار میشود و وحشت زده به نظر میرسد. معمولا رنگ پریده و با ضربان نبض بالا هستند و ممکن است گریه کنند و یا جیغ بزنند. علیرغم ظاهرشان- آنها هنوز در خواب نسبی هستند و وقایع را به طور کامل ثبت نمیکنند. معمولا علت خاصی پیدا نمیشود هرچند محرومیت از خواب – برخی از داروها و استرس ممکن است این حالات را تشدید کنند. با اینکه وضعیتی نگران کننده برای ناظرین است ولی برای خود کودک مشکلی ایجاد نمیکند و اگر زیاد تکرار نمیشود درمانی لازم ندارد.

 

 

 

توصیف کننده اپیزود های تکراری حرکات پاها در طی شب میباشد. ممکن است با "سندرم پاهای بی قرار" که بیانگر نشانه ها در طی روز است – همراه باشد. به طور تیپیک انگشتان شست و مچ پاها به بالا برمیگردند.این اختلال ممکن است باعث افت نا واضح کیفیت خواب شوند. در حالیکه ممکن است فرد مبتلا از وجود این مشکل ناآگاه باشد و صرفا همسر وی آنرا اذیت کننده گزارش کند – خواب آلودگی یا" سندرم پاهای بی قرار" در طی روز میتواند برای وی مشکل ساز باشد.
کودکان بیش فعال با کاهش توجه ممکن است از اختلال تحرک دوره ای اندام رنج ببرند.
برخی داروها مثل ضدافسردگی ها – ضد تشنج هاو کافئین مستعد کننده این حالت هستند.
این اختلال میتواند با یک مطالعه خواب (پلی سومنوگرافی) تشخیص داده شود و موارد شدیدی که هیچ علت شناخته شده ای ندارند با درمان دارویی قابل کنترل هستند.

 

 

5 تا 15 درصد جمیت را مبتلا کرده و عمدتا در بزرگسالان دیده میشود هر چند در کودکان نیز ایجاد میشود و در این گروه سنی ممکن است به دردهای ناشی از رشد نسبت داده شود.
افراد مبتلا احساسات ناخوشایندی را در پاها (گهگاه بازوها) توصیف میکنند که به طور ویژه ای در طی روز که استراحت میکنند اذیت کننده اند. این احساسات به صورت مورمور – درد مبهم و احساس خزیدن چیزی زیر پوست است. آنچه در همه موارد مشترک است احساس قوی تمایل به حرکت دادن اندام ها است. ابن حالات بویژه ممکن است هنگام دراز کشیدن برای به خواب رفتن اذیت کننده باشند.
به طور کلی علت آن نامشخص است ولی در مواردی میتوان آنرا به کم خونی – بیماریهای طبی( مثل دیابت ) بعضی داروها – الکل و کافئین نسبت داد. همچنین در خانم های باردار در سه ماهه سوم حاملگی شایع است و در مواردی ممکن است پس از ختم حاملگی نیز ادامه یابد.